niedziela, 29 grudnia 2013

Frigiliana



Białych miasteczek jest w Andaluzji wiele. Frigiliana jest mniej znana, za to bardzo łatwo do niej dotrzeć i nie ulega wątpliwości, że jest to miejsce wyjątkowe. Leży w paśmie gór Sierra Almijara, zaledwie 71 km od Malagi i 7 od miasteczka Nerja, skąd codziennie (w dni powszednie) odchodzi autobus. To niewielkie miasteczko ma długą i bogatą historię. Przechodziło z rąk do rąk, a każda kultura zostawiła tu swoje ślady. Frigiliana jest zamieszkana już od ponad 3 tysięcy lat. Oczywiście, na początku nie było tam białych willi, ludzie mieszkali w pieczarach, których w tych starych górach nie brakuje. Miasto prawdopodobnie zostało zbudowane przez Fenicjan (pozostały ślady nekropolii i monety) a nazwa wywodzi się od niezidentyfikowanego znaku rzymskiego Frexinius i –Ana, które razem mogą oznaczać siedzibę rodową. Wtedy powstał też fort, który niestety nie zachował się do czasów dzisiejszych, ale miasto rosło, tworząc kolejne, ulice i domy tak, że można było całe kwartały zamknąć bramą, tworząc w ten sposób niedostępne obszary. Budowano bowiem (z konieczności) ciasno, czego ślady są widoczne znakomicie. Wiele ulic to strome schody pnące się po skalistych zboczach i wąskie przesmyki pomiędzy domami. Najciekawsze kwartały Frigiliany pochodzą z okresu arabskiego. To jeden z bardziej autentycznych przykładów tradycyjnej architektury arabskiej w Hiszpanii. Nowe domy budowane są bardzo podobnie. Miasto otrzymało wiele nagród za utrzymanie tradycyjnej zabudowy i troskę o to wielokulturowe dziedzictwo.
W sierpniu odbywa się tu Festiwal Trzech Kultur dla upamiętnienia historycznego współistnienia chrześcijan, muzułmanów i żydów. Ratusz oświetla reflektor wyświetlający na przemian krzyż, księżyc i gwiazdę Dawida. Wśród straganów z chlebem domowego wypieku, miodem i oliwkami, gdzie sprzedawcy poprzebierani są a to za Maurów a to za chrześcijan z XV wieku krążą tancerki brzucha. Festiwal przypomina, że to niesamowite powstać z takiej mieszanki kultur. To czyni mieszkańców bogatszymi w dziedzictwo i sprawia, ze kultura staje się bardziej barwna i ciekawa. Najważniejszym historycznym wydarzeniem, które wpłynęło na obecny obraz tego niesamowitego zakątka Europy była „Bitwa na Skale Frigiliana”, która odbyła się w 1569 r. Przeciwko Maurom powstali głowni mieszkańcy – chrześcijanie. I zwyciężyli. Maurowie stracili jeden z ostatnich przyczółków w Hiszpanii.
Frigiliana liczy dziś ok.3 tys. mieszkańców i ta liczba jest od kilku wieków niemal niezmienna. 
Jadąc do Frigiliany warto założyć wygodne buty, zabrać kapelusz i zapasowe baterie do aparatów.  Na miejscu obowiązkowo należy spróbować słodkiego wina - głównego miejscowego wyrobu (na zboczach gór położone są plantacje winogron, z których produkuje się to wyjątkowe wino) oraz spróbować gazpacho i innych typowych pyszności, z których słynie region Andaluzji w jednej z niezliczonych knajpek. 
Warto również wybrać się na przejażdżkę w otaczające Frigiliane góry, skąd można podziwiać niesamowity widok na miasteczko, morze oraz pola oliwkowe i winogronowe.

sobota, 28 grudnia 2013

Granada

Grenada (Granada), to miasto w południowej Hiszpanii, w dolinie rzeki Genil w Górach Betyckich. Jest to również stolica prowincji Grenada. Ze względu na piękne położenie, liczne zabytki i niezapomniane krajobrazy jest to jedna z najważniejszych miejscowości turystycznych w Hiszpanii. Szczególny urok Grenady polega na tym, że w ciągu kilku godzin można jeździć na nartach w górach Sierra Nevada, a potem kąpać się w Morzu Śródziemnym na Costa del Sol. 


W Grenadzie znajduje się najbardziej ekscytujący i zmysłowy ze wszystkich zabytków historycznych Europy - majestatyczna Alhambra. Jest to warowny zespół pałacowy zbudowany w XIII w. przez Nasrydów i rozbudowany w XIV w., arcydzieło architektury arabskiej w Hiszpanii, którą cechuje niezwykłe bogactwo dekoracji wnętrz, m.in. arkadowe galerie kolumnowe, stalaktytowe sklepienia, ściany wykładane płytkami azulejos i barwnymi stiukami z ornamentem oraz malowidła ścienne. Alcazaba, to najstarsza część Alhambry, stoi wysoko na górskiej ostrodze nad rzeką Darro. Kompleks pałacowy stanowi: Mexuar - miejsce pracy urzędników dworskich i państwowych, Dziedziniec Mirtowy - centralny punkt Alhambry, Dziedziniec Lwów - najdoskonalszy przykład zdobnictwa mauretańskiego; z fontanną wspartą na 12 lwach, Pałac Karola V - największy obiekt w kompleksie Alhambry, uważany za najpiękniejsze dzieło renesansu poza Włochami, zbudowany w XVI w. na podstawie projektu hiszpańskiego architekta Pedra Machuca, jako "znak zwycięstwa" chrześcijaństwa, finansowany ze specjalnie utworzonego podatku płaconego przez Arabów, jest to
kaplice, klasztory, kościoły, pałacyki, kamienice i Albaicin - stara zabytkowa dzielnica z klimatem mauretańskiej Grenady.
Grenada, to też ważny ośrodek akademicki w Hiszpanii, jak również aktywne centrum szkół języka hiszpańskiego w Hiszpanii. Studiują tutaj uczniowie z każdego zakątka świata.
Granada istniała już od 1238 roku, kiedy to książę z rodu Nasrydów Ibn Ahmar, został wyparty z Saragossy na południe Hiszpanii. Okazał się bardzo sprawiedliwym władcą, ale w tym samym czasie w Hiszpanii powstawały liczne księstwa chrześcijańskie. Maurowie utrzymali się w Grenadzie, płacąc trybut i uznając swą zależność od Ferdynanda III z Kastylii, który zmusił ich do wzięcia udziału w konkwiście muzułmańskiej Sewilli. Ibn Ahmar zmarł w roku 1275. Grenada była ostatnim królestwem Maurów na Półwyspie Iberyjskim. Ta sytuacja doprowadziła do większej konsolidacji państwa, obejmując obszar na północ od miasta, aż do wybrzeża pomiędzy Taryfą a miastem Almeria, położonego bardziej na północ, a ciągle napływające tłumy uciekinierów przyczyniły się do rozwoju gospodarczego i kulturalnego Grenady. Dzięki sprytnym manewrom politycznym, Granada zachowała niezależność przez dwa i pół stulecia, zwracając się o opiekę do chrześcijańskich władców Aragonii i Kastylii lub muzułmańskich władców na północy Afryki. Największy rozkwit tego państwa - miasta, przypada na lata panowania Jusufa I w latach 1334-1354 i Muhammada V 1354-1391. Wtedy właśnie powstała większość istniejących do dziś zabudowań Alhambry. Pierwsza połowa XV wieku, to czas niekończących się zmian przywódców, co nie sprzyjało skutecznemu przeciwstawianiu się chrześcijaństwu. Zawarte w roku 1479 małżeństwo Ferdynanda i Izabeli, zjednoczyło księstwa Aragonii i Kastylii, które w ciągu następnych 10 lat podbiły takie miejsca jak Malaga, Almeria, oraz miasto Ronda. Alhambra została zupełnie odosobniona i do tego pogrążonej w wojnie domowej, między zwolennikami dwóch żon sułtana. Reyes Catolicos mogli zatem zwiększyć swe żądania, aż stały się niewykonalne i w roku 1490 wybuchła wojna. Oblężenie miasta rozpoczęło się późną jesienią roku 1491, trwało aż siedem miesięcy, a 2 stycznia 1492 roku. Boabdil - ostatni arabski władca wręczył zwycięzcom klucze do bram miasta. Rekonkwista Hiszpanii zakończyła się całkowitym sukcesem. W 1501 roku muzułmanom dano do wyboru – przymusowy chrzest lub wygnanie. W 1504 roku rozpoczęto budowę kaplicy królewskiej  - Capilla Real - miejsca pochówku Królów Katolickich, w 1523 rozpoczęto budowę katedry, a w 1526 założono uniwersytet i rozpoczęto budowę pałacu Karola V. Później Granada przeżyła regres gospodarczy, okupację francuską i hiszpańską wojnę domową, aby w latach 50 XX wieku stać się wspaniałą miejscowością turystyczną o burzliwej historii, niesamowitych widokach i jedynych w swoim rodzaju budowlach.
Jak mawiają mieszkańcy prowincji - ´kto nie widział Granady, ten nie widział nic´.


poniedziałek, 9 grudnia 2013

Malaga

Malaga jest stolicą Costa del Sol i drugim co do wielkości miastem w Andaluzji. Leży na południu półwyspu iberyjskiego, nad samym Morzem Śródziemnym. Nazwa miasta prawdopodobnie wywodzi się od fenickiego słowa oznaczającego sól. Kultura, tradycja, gastronomia, godny do pozazdroszczenia klimat i spokojne, gościnne usposobienie mieszkających tam ludzi składają się na
wizerunek "Paradiso City - Rajskiego Miasta". Nazwa ta została użyta przez hiszpańskiego poetę, laureata nagrody Nobla Vicenta Aleixandre w nawiązaniu do stolicy Costa del Sol. 

Pełna słońca Malaga jest miastem szerokich promenad, kołyszących się palm, kwitnącego nocnego życia, ciekawych muzeów i wyśmienitych restauracji słynących z regionalnych przysmaków. To nowoczesne miasto szybko rozwijało się w ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat, niemniej jednak udało mu się zachować niezmienny charakter - tu nowoczesność spotyka się z architekturą będącą świadkiem dziejów. Niezaprzeczalnie to kosmopolityczne miasto
Procesja Trzech Królów na Calle Larios
utrzymało swoją wrodzoną Hiszpańskość pomimo ogromnego wpływu zagranicznej turystyki na prowincje. Godne uwagi skutki tego wpływu można zaobserwować w miasteczkach i wioskach położonych nie opodal, wzdłuż wybrzeża. Sama Malaga kipi życiem. Praktycznie na każdym rogu znajduje się klimatyczna knajpka z tradycyjnymi potrawami. Chociaż bywa tu tłoczno, a zgiełk uliczny może niekiedy przyprawić o ból głowy, to Malaga jest miejscem, które należy obowiązkowo zwiedzić podczas wizyty na Costa del Sol. Od wspaniałych, zadbanych plaż ciągnących się przez całą zatokę, przez zabytki niezliczonych kultur pozostawione tu podczas wieków, nowoczesne budynki, wykwintne restauracje, bogate muzea, zniewalające dyskoteki, aż po zapierający dech w piersiach port - każdy w Maladze znajdzie coś dla siebie.

Port w Maladze
Zwiedzając Malagę należy znaleźć sobie czas na spacer po centrum, podczas którego wręcz chłonie się atmosferę tego starożytnego, śródziemnomorskiego portu. Renowacja centrum w ostatnich latach przywróciła mu świetność zachowując jego tradycyjny, niezmieniony charakter. Ośrodkiem miejskiej aktywności handlowej jest Calle Larios ze zdumiewająco wąskimi uliczkami, gdzie staroświeckie sklepy występują na przemian z nowoczesnymi barami i uroczymi placykami. Malaga jest bogata w dziedzictwo historycznych monumentów. Jednym z najstarszych jest rzymski amfiteatr, datowany na drugi wiek naszej ery. Zdumiewające jest, że został odkryty przypadkiem w drugiej połowie XX wieku, kiedy robiono wykop pod nowy budynek ujawniając ukryty przed światem skarb, który rozciąga się na niewielkie wzgórze, a obok amfiteatru widać mauretański pałac wraz z arabską

Santa Iglesia Catedral Basílica de la Encarnación, Katedra Wcielenia
fortecą zwaną La Alcazaba. Twierdza została wybudowana na rzymskich ruinach w pierwszej połowie dziewiątego wieku przez kalifa Abda er Rahama I-go jako zabezpieczenie przed atakami korsarzy. Zmierzając w kierunku chrześcijańskiej ery, jednym z najważniejszych miejskich budynków jest szesnastowieczny, renesansowy pałac Count of Bellavista z wyjątkowo pięknym, kasetonowym sufitem wykonanym w stylu Mudejar. Obecnie znajduje się tam Muzeum Picassa. Siedemnastowieczna gospoda, znana jako "Mesón de la Victoria", jedna z najlepiej wyposażonych w owym czasie, jest teraz muzeum ludowym. Dwa piętra zawierają centralnie położone, brukowane patio z fontanną i studnią, do niedawna tak typowymi cechami dla domów w Maladze. Katedra, budowana z przerwami od 1528 do 1783 jest powszechnie znana jako "la manquita"- mała, jednoręczna dama. Nazwa bierze się z faktu, iż druga wieża nigdy nie została ukończona. Prace zostały wstrzymane przez Royal Decree, gdy wieża została wybudowana jedynie w połowie.
Pieniądze, które wcześniej były przeznaczone na budowę, zostały przydzielone na pomoc ofiarom trzęsienia ziemi, które miało miejsce w Mobile, w Stanach Zjednoczonych. Konstrukcja katedry przez ostatnie dwa stulecia - od drugiej połowy szesnastego wieku aż do wieku osiemnastego - stanowi interesującą kombinację stylów architektonicznych, od gotyku w dolnej części i jednych drzwiach do sanktuarium, poprzez renesans do późnego baroku, który jest widoczny w wystroju nadproży i głównej fasady. Siedemnastowieczny chór jest wyjątkową częścią, gdzie 40 z 58 drewnianych figur zostało wykonanych przez słynnego rzeźbiarza Pedro de Mena. Wspaniale wykonane przez Juliana de la Ordena w 1871r zostały wysoko ocenione przez muzycznych ekspertów nie tylko ze względu na wspaniałą konstrukcję, ale także ze względu na wspaniałe brzmienie.
Widok z zamku w Maladze
Plaza de la Merced, to jeden z największych placów w Maladze. Otacza go wiele barów, restauracji, oraz kafejek. Plaza de la Merced leży w starej części miasta. Kolejnym placem w Maladze, jest Plaza de la Constitucion - XVI wieczny skwer, gdzie regularnie odbywają się wydarzenia kulturalne, jak koncerty, wystawy, przedstawienia grup teatralnych i muzycznych.Najwięcej tego typu uroczystości odbywa się latem i wiosną, ale jesienią i zimą miasto nie milknie, mimo że jest zdecydowanie mniej turystów. Panuje bardziej "hiszpańska" atmosfera. Jednym z najważniejszych zabytków w mieście jest arena do walki byków, czyli Plaza de Toros La Malagueta, wybudowana w 1870 roku. Warto wybrać się również do ogrodu botanicznego w Maladze Jardin Botanico Historico de La Concepcion aby zobaczyć egzotyczne rośliny i kaktusy, oraz poznać florę charakterystyczną dla klimatu śródziemnomorskiego Hiszpanii. W Maladze znajduje się także szereg niezwykłych i zielonych parków wprowadzających do upalnej Malagi "świeży oddech" podczas upalnego lata w Andaluzji. Najładniejsze parki w mieście to Parque de El Retiro, Parque de la Naturaleza Selwo oraz park Paseo del Parque.

Jako że Malaga jest jednym z ważniejszych hiszpańskich portów rybackich, tutejsza kuchnia opiera się w znacznym stopniu na owocach Morza Śródziemnego – sardelach, ostrobokach, ośmiornicach, krewetkach, kalmarach oraz innych. W lokalnych potrawach znajdziemy również świeże warzywa i
owoce, a także dziczyznę. Mówiąc o kuchni nie sposób nie wspomnieć o słynnym na cały świat winie typu malaga, produkowanym głównie z winogron typu Pedro Ximénez oraz Moscatel.
Dzięki łagodnemu klimatowi na równinie Hoja de Malaga uprawia się pomarańcze, banany, figi, bawełnę, trzcinę cukrową oraz winorośl.

W Maladze urodzili się Pablo Picasso i Antonio Banderas.

czwartek, 14 listopada 2013

Nerja


Nerja, to najbardziej wysunięta na wschód miejscowość wypoczynkowa na Costa del Sol. Leży 50km od lotniska w Maladze. Jeszcze w latach 60-tych Nerja była małą, rybacką miejscowością, żyjącą z rybołówstwa. Nadchodzący "boom" turystyczny i zapotrzebowanie na plaże i słońce Hiszpanii, zmieniło miasto nie do poznania. Mimo intensywnego rozwoju turystycznego miasto Nerja, zachowało swój urok prowincjonalnego, hiszpańskiego miasteczka. Nie wybudowano tu setek ogromnych hoteli i apartamentowców jak np. w miejscowości Torremolinos. Nerja w dalszym ciągu jest cicha i spokojna, choć bywa zatłoczona przez turystów w okresie letnim. Ciągle to małe, urokliwe miasteczko, a część starego miasta posiada małe i wąskie uliczki, oraz białe domki charakterystyczne dla andaluzyjskich krajobrazów. Wśród tych wąskich uliczek znajdują się ładne butiki, sklepy i małe kafejki, także typowo hiszpańskie tapas bary. W sklepikach można kupić lokalne rękodzieło artystyczne, pamiątki oraz modną odzież. Populacja miasta wynosi około 25.000 mieszkańców (dane z 2010r.). Miasto cieszy się ponad 300 słonecznymi dniami w ciągu roku, jeśli wierzyć hiszpańskim statystykom meteorologicznym, a fama głosi, że to tutaj jest najzdrowszy klimat w całej Europie. 

Najbardziej znaną częścią miejscowości Nerja jest oczywiście Balcon de Europa. Ta charakterystyczna budowla została wybudowana na miejscu fortecy arabskiej, stojącej tutaj do IX wieku. Balcon de Europa leży w sercu Nerja i oferuje wspaniałe widoki na morze, plaże poniżej i góry, jeżeli zwrócimy się w kierunku północnym. Miejsce to zawsze pełne jest turystów. Miasto jest także domem dla dziesiątek tysięcy obywateli z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec i Skandynawii, którzy zakupili tutaj nieruchomości.

Patrząc w kierunku północnym z Balcon de Europa można zobaczyć masyw górski Sierra de Almijara. Z tego miejsca jest przepiękny widok na morze i otaczające klify. Piękna aleja wysadzana drzewami palmowymi, stanowi ochronę przed piekącym, andaluzyjskim słońcem. Z tego miejsca można wziąć dorożkę i zwiedzić Nerję. Najważniejszymi atrakcjami turystycznymi w Nerja są: XVII wieczny kościół El Salvador, ogrody Capistrano Playa, oraz XVI wieczny klasztor Nuestra Senora de las Angustias.


W latach 80-tych w telewizji polskiej wyświetlano hiszpański serial telewizyjny dla dzieci, pod tytułem "Niebieskie lato". Ten znany serial hiszpański, tytuł w języku hiszpańskim 'Verano Azul" powstał właśnie w Nerja.


Oprócz Balcon de Europa i samego urokliwego miasteczka, ciekawszymi atrakcjami okolicy są Jaskinie w Nerja, czyli Cuevasde Nerja. Fascynujące miejsce, warte odwiedzenia podczas wakacji. W jaskiniach znajdują się prehistoryczne malowidła na ścianach jaskini, stworzone przez człowieka prehistorycznego około 20.000 lat temu, składają się z kilkudziesięciu mniejszych "pomieszczeń" (grot) wewnątrz, jedną z nich przerobiono na salę koncertową w której regularnie odbywają się koncerty muzyczne lub wydarzenia artystyczne, szczególnie w miesiącach letnich. Ciekawą rzeczą wewnątrz tychże jaskiń, jest najdłuższy na świecie stalaktyt, mierzący, bagatela, 63 metry. W pozostałych grotach są jeszcze inne malowidła prehistoryczne, ale nie są one udostępniane zwiedzającym.

Nerja posiada ponad 16km pięknych, złocistych plaż, tak typowych dla wybrzeża Costa del Sol w Hiszpanii. Woda w morzu jest przeźroczysta, można tu uprawiać wszelkiego rodzaju sporty wodne, a wśród nich nurkowanie i pływanie w masce.


Oprócz całorocznej turystyki i ofert sprzedaży nieruchomości, miasto Nerja i okolice sławna jest z uprawy owoców tropikalnych i pół tropikalnych, takich jak papaja, mango, oraz awokado. To region numer jeden w Europie pod względem ilości plantacji i upraw awokado. Kiedyś był to region z największa ilością upraw trzciny cukrowej w Europie, ale w ostatnich latach, tego typu plantacje ustąpiły miejsca owocom tropikalnym, gatunkami wspomnianymi powyżej. We wschodniej części miasta, ciągle widoczna jest stara fabryka przerobu trzciny cukrowej.

W każdy czwartek w Nerja, odbywa się lokalny targ, tradycyjnie hiszpańskie wydarzenie, gdzie zakupisz świeże warzywa i owoce z okolicznych pól, świeże pieczywo, artykułu codziennej potrzeby, artykuły ze skóry, obuwie, dywany, artykuły lokalnego rękodzieła artystycznego i generalnie wszystko co możesz sobie wyobrazić... Natomiast w każdą niedziele odbywa się tu pchli targ, gdzie można kupić rzeczy w prawdzie ´z drugiej reki´, ale za to unikalne starocie, a nawet antyki w bardzo przystępnych cenach.

Tuż za kościołem, latem rozpoczyna swoją trasę mini-kolejka, którą można udać się w podróż dookoła miasta. Frajda dla dzieciaków i rodziców również....


niedziela, 10 listopada 2013

Na Wybrzeżu Słońca

Costa del Sol leży na południowym wybrzeżu Andaluzji. Przyciągają tu wspaniałe, słynne na całym świecie zabytki kultury Maurów. Samo wybrzeże ciągnie się na długości ponad 160km i oblane jest ciepłymi wodami Morza Śródziemnego. Plaże przyciągają turystów, mimo że piasek jest w większości gruboziarnisty i w odcieniach szarości. Morze zachęca do żeglowania i windsurfingu, jednakże charakterystycznym dla regionu sportem jest golf. Ponadto Costa del Sol oferuje takie rozrywki jak: tenis, squash, jeździectwo, siatkówka plażowa, gokarty, paragliding, trekking, kolarstwo górskie i nurkowanie. Wspaniałemu wypoczynkowi sprzyja klimat, który charakteryzuje się niesamowitą ilością dni słonecznych w roku - jest ich aż 325, a średnia roczna temperatura to 25 st. C. Niebywałą atrakcją turystyczną jest również znajdujący się w pobliżu Gibraltar, z którego zaledwie krok dzieli od Maroka. Andaluzyjczycy lubią się bawić, co widać na dorocznych fiestach, feriach i romeriach oraz w licznych lokalnych restauracjach, knajpkach i dyskotekach. Każdy więc znajdzie coś dla siebie - zarówno miłośnicy ciszy, jak też i dobrej zabawy.



Wakacje, to czas niedoceniany, gdy trwają dla nas dwa lub trzy miesiące. Dopiero wówczas, gdy mamy do dyspozycji tylko 20 dni urlopu w ciągu całego roku, są dla nas czymś niesamowitym, czasem w którym można odpocząć od męczącej codzienności i ciężkiej pracy.
Jako, że każdy potrzebuje czegoś innego - form wypoczynku jest bardzo wiele – jest w czym wybierać. Niektórzy preferują aktywny wypoczynek, inni bierny.
Nie ważne na jaki typ wypoczynku się zdecydujesz – wybierz takie wakacje, na których będziesz czul się dobrze – w końcu ideą wakacji jest odpoczynek.

Jeśli poważnie myślisz o naładowaniu akumulatorów na wczasach – przemyśl wyjazd nad Morze Śródziemne. Zapoznaj się z oferta kursów gastronomicznych połączonych z wczasami w Hiszpanii na http://costadelsolrental.eu/. Zwiedź najpiękniejszy region Hiszpanii, przeżyj wspaniałe przygody nurkując, podróżując jachtem po Morzu Śródziemnym, wspinając się, lub zrelaksuj się wylegując na leżaku i wsłuchując w szum morza. Klimat Axarquii sprawi, ze z wczasów wrócisz odnowiony na ciele i duszy.
Ja ze swojej strony chciałabym polecić region Axarquia do zwiedzenia dla każdego. A polegając na własnych doświadczeniach przekonać czytelników, ze jest to również wspaniale miejsce na... spędzenie życia...